DÙNG THUỐC TRỊ VIÊM LOÉT DẠ DÀY-TÁ TRÀNG

PGS.TS. Nguyễn Hữu Đức  

Nguyên nhân gây viêm loét dạ dày-tá tràng (VLDDTT) là do có sự mất sự cân bằng giữa quá trình hủy hoại và quá trình bảo vệ đối với niêm mạc DD-TT, quá trình hủy hoại chiếm ưu thế hơn dẫn đến làm tổn hại hoặc làm mất chất liệu niêm mạch gây viêm loét. Viêm là đã có tổn thương (như bị xung huyết, phù nề) nhưng chưa mất chất liệu niêm mạc như trường hợp bị loét.

Quá trình hủy hoại niêm mạch là quá trình tạo bởi các yếu tố có khả năng ăn mòn, hủy hoại niêm mạc. Đó là acid hydrocloric (HCl) và pepsin là thành phần chính của dịch vị do dạ dày tiết ra nhằm tiêu hóa thức ăn và nếu tiêu hóa được thức ăn thì cũng có nghĩa dịch vị tiêu hóa được niêm mạc. Đặc biệt, khi có sự tăng tiết acid dịch vị thì sẽ gây co thắt cơ trơn dạ dày và gây đau. Quá trình hủy hoại còn do những chất từ ngoài đưa vào như: rượu bia, thuốc chống viêm không steroid (NSAID), và đặc biệt do sự nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP). Người ta ghi nhận có khoảng 50-80% dân số trên thế giới nhiễm HP và khoảng 70% bệnh nhân loét dạ dày, 90% bệnh nhân loét tá tràng có sự hiện diện của loại vi khuẩn này ở niêm mạc dạ dày.

Gây mất cân bằng giữa quá trình hủy hoại và quá trình bảo vệ niêm mạc, người ta còn đề cập đến yêu tố sự căng thẳng thần kinh (stress).

Trong điều trị viêm loét hiện nay có đặt vấn đề dùng thuốc phối hợp có kháng sinh để tiệt trừ vi khuẩn HP. Phác đồ chuẩn tiệt trừ HP hiện nay là phối hợp 3 thuốc: omeprazol hoặc một ức chế bơm proton khác kết hợp 2 kháng sinh là amoxicillin và clarithromycin, cụ thể đơn thuốc bác sĩ thường chỉ định: (omeprazol 20 mg + amoxicillin 1g + clarithromycin 250 mg) x 2 lần/ngày, dùng trong 14 ngày.

Ngoài dùng thuốc phối hợp với kháng sinh để trị HP, bác sĩ có thể cho dùng thêm thuốc khác. Như dùng thuốc chống co thắt cơ trơn (như No-spa) để giảm đau, dùng thuốc trung hòa acid dịch vị (gọi là thuốc kháng acid như Simelox), dùng thuốc chống tiết acid là thuốc ức chế bơm proton (omeprazol, esomeprazol, lansoprazol…) hoặc thuốc kháng thụ thể H2 (ranitidine), dùng thuốc hóa giải stress, an định thần kinh (sulpirid, diazepam…) cho người bệnh.

Thuốc kháng acid là thuốc gì?

Thuốc kháng acid là các hợp chất vô cơ có tính base yếu có khả năng trung hòa HCl làm giảm nồng độ H+ (tức giảm độ chua) trong dịch vị. Trong thuốc kháng acid thường chứa: nhôm hydroxyd Al (OH)₃, magnesium hydroxyd Mg(OH)₂ hoặc các muối Al, Mg dạng phosphat, carbonat, trisilicat.

 Nếu dùng đơn độc, muối Al gây táo bón, còn muối Mg gây nhuận trường nên thường dùng phối hợp, như nhiều biệt dược phối hợp Al(OH)₃ + Mg(OH)₂: Simelox.

Nhiều thuốc kháng acid được phối hợp thêm simethicon là chất diện hoạt có tác dụng phá bọt, chống đầy hơi. Các thuốc kháng acid được phối hợp thêm simethicon, ngoài trị viêm loét DD-TT còn được dùng trị chứng trào ngược dạ dày thực quản, dư acid gây khó tiêu đầy bụng, như Simelox.

Một số điều lưu ý khi sử dụng thuốc kháng acid:

• - Về dạng thuốc, có dạng hỗn dịch dễ uống như Simelox. Nên uống thuốc kháng acid này 4 lần/ ngày: uống 1-3 giờ sau 3 bữa ăn chính (tốt nhất là 1 giờ sau bữa ăn) và 1 lần nữa trước khi đi ngủ.
• - Thuốc kháng acid cho tác dụng tại chỗ và có thể gây tương tác thuốc với thuốc khác cho tác dụng toàn thân ở giai đoạn hấp thu. Vì vậy, cần uống cách xa các loại thuốc khác, ít nhất là 2 giờ sau khi uống thuốc kháng acid (hoặc 1 giờ trước khi uống thuốc kháng acid).
• - Tránh dùng thuốc có chứa nhôm (Al) lâu dài do làm giảm lượng phosphat trong máu.

Cần lưu ý thêm:

- Người bệnh cần đi khám chuyên khoa để được chẩn đoán xác định bệnh. Bởi vì tùy theo mức độ bệnh: rối loạn tiêu hóa giống loét (có triệu chứng giống  loét nhưng chẩn đoán xét nghiệm không có loét), viêm và nặng hơn là loét (loét được định nghĩa đã có sự mất chất liệu niêm mạc) mà chế độ điều trị bằng thuốc có khác nhau. Riêng loét dạ dày rất cần khám thường xuyên vì bệnh lý này có nguy cơ trở thành ung thư dạ dày, cần phát hiện sớm để chữa trị kịp thời.

- Thời gian  trị VLDDTT thường kéo dài (có khi cả tháng, thậm chí kéo dài hơn) đòi hỏi người bệnh phải kiên trì, dùng đủ và đúng thuốc. Tránh tình trạng bỏ thuốc nữa chừng hoặc đang điều trị nhưng lại “đổi thầy, đổi thuốc lung tung ”.

- Bên cạnh việc dùng thuốc, phải có chế độ sinh hoạt, làm việc, nghỉ ngơi hợp lý. Tránh sự xúc động, căng thẳng thần kinh, phiền muộn thái quá. Có lời khuyên, phải thật cẩn thận trong dùng thuốc, đặc biệt dùng thuốc NSAID thường gây viêm loét

- Chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ hỗ trợ việc điều trị. Người bệnh vẫn cần ăn uống đầy đủ chất, không kiêng khem quá đáng. Có 2 thái cực cần tránh trong ăn uống : không để đói quá mới ăn cũng không nên ăn no quá. Có thể ăn nhiều bữa hơn rải đều trong ngày. Tránh hoặc hạn chế dùng các loại thực phẩm mà bản thân không hợp, gia vị quá cay nóng, các chất như bia rượu, thuốc lá có tác dụng kích thích làm tăng tiết nhiều acid dịch vị.